Ο Δήμος Δρυμαλίας δημιουργήθηκε το 1999 με τη συνένωση 11 κοινοτήτων του Νησιού της Νάξου. Έτσι έφτασε να αποτελεί το πλέον εκτεταμένο Δήμο στις Κυκλάδες (συνολικής έκτασης 320 τετρ.χιλιομέτρων) δηλ. το 75% της συνολικής έκτασης της Νάξου. Οι πρώην κοινότητες είναι οι εξής: Απεράθου, Δαμαριώνας, Δανακός, Κεραμωτή, Κορωνίδα, Κόρωνος, Μέση, Μονή, Σκαδό, Φιλώτι και Χαλκείο. Η ονομασία του τοπόνυμου Δρυμαλία προέρχεται κατά μία εκδοχή από το Δρυμός Ελαίας δηλ. Δάσος με ελιές. Μεταξύ άλλων στα βόρεια βρίσκεται ημιτελές το μεγαλύτερο γνωστό μαρμάρινο άγαλμα της κλασικής αρχαιότητας (Κούρος Απόλλωνα μήκους 10,5μ).

ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΟΙ ΑΣΧΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

Στο εσωτερικό του νησιού της Νάξου που εντοπίζεται κυρίως στο Δήμο Δρυμαλίας, οι κάτοικοι δημιούργησαν τους οικισμούς τους άλλοτε κοντά στις κοιλάδες όπου προοδευτικά εξελίχθηκαν σε τόπους γεωργικής παραγωγής και άλλοτε στα πρανή όπου χτίζοντας τις γνωστές αναβαθμίδες επίσης καλλιέργησαν αμπέλια και ελιές. Τα πιο σκληρά πρανή αφιερώθηκαν στη βοσκή των μικρών ζώων. Η πανάρχαια παράδοση στην παραγωγή εκλεκτού κρασιού, κρέατος, τυριών και ρακής, επιβίωσε διατηρώντας την ποιότητά της χάρης και στη συνεπή προτίμηση όλων των Ναξιωτών. Παράλληλα η οικοτεχνία με την υφαντική, την καλαθοπλεκτική, τη σαμαροποιία, την υποδηματοποιία και την κεραμική ή την τέχνη των φαναρτζήδων και άλλες, δημιούργησαν μια ικανή τάξη επιτηδευματιών που κάλυπτε τις ανάγκες της μικρής κοινωνίας, προάγοντας έτσι την τοπική παραγωγική δυνατότητα. Σήμερα επιβεβαιώνεται μία προσαρμογή στην αυξανόμενη ζήτηση από τον τοπικό πληθυσμό, τους επισκέπτες και τις παροικίες των Ναξιωτών της Αθήνας. Ξεχωριστή θέση στα τοπικά προϊόντα κατέχει το ποτό ΚΙΤΡΟΝ Νάξου που παράγεται από απόσταξη φύλλων κιτριάς, μόνο στη Νάξο.

ΔΡΥΜΑΛΙΑ – ΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ

Η περιοχή που διεκδικεί από το πρώτο μισό του ΧΧ αιώνα το προνόμιο του πλέον βυζαντινού νησιωτικού περιβάλλοντος του Αιγαίου (καθ. Καλογερόπουλος 1935).

Έκτοτε διαδοχικές έρευνες και εργασίες αποκατάστασης ανέδειξαν αυτόν τον πλούτο που συντίθεται με επιτυχία στο φυσικό περίγυρο της Δρυμαλίας. Άλλοτε κρυμμένα στους αγρούς του ελαιώνα, με ενθέσεις από παλαιοχριστιανικά ή ακόμη και κλασικά μέλη ναών ή ιδιορρυθμίες που ξεκινούνε από τη Μικρά Ασία ή την Ραβένα, άλλοτε σκαρφαλωμένα στα πρανή προσδιορίζουν με τη σπουδαιότητά τους αρχιτεκτονική και εικαστική το αισθητικό επίπεδο και την ευλάβεια των ωαξιωτών δια μέσου των χριστιανικών αιώνων (6^ος μ.χ – 17^ος μ.χ αιών). Αντιπρωσοπευτικοί του είδους θεωρούνται οι πιο κάτω ναοί που συναντάει κανείς στο πέρασμά του από τη Δρυμαλία: ΠΑΝΑΓΙΑ ΔΡΟΣΙΑΝΗ, ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΩΤΟΘΡΟΝΗ, ΑΓΙΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ, ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΙΑΣΟΡΕΙΤΗΣ, ΠΑΝΑΓΙΑ ΔΑΜΙΩΤΙΣΣΑ, ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ Κεραμί, ΑΓΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ Απεράθου, ΑΓΙΟΣ ΙΣΙΔΩΡΟΣ Μονοίτσα, ΑΓΙΟΣ ΠΑΧΩΜΙΟΣ Απεράθου, ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΕΡΑ Κόρωνος, ΠΑΝΑΓΙΑ Τ’ ΑΡΧΑΤΟΥ, Ι.Μ. ΦΩΤΟΔΟΤΗ, ΠΑΝΑΓΙΑ ΓΙΑΛΟΥΣ, ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Χαλκί, ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κωμιακή, ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ Απεράθου, ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤ’ ΑΡΙΑ, ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ Αδησαρού, ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Σίφωνες κ.α.

ΟΙ ΠΥΡΓΟΙ

Πολύ σημαντικό αρχαιολογικό μνημείο που ανάγεται στην ελληνιστική εποχή θεωρείται ο Πύργος του Χειμάρρου που βρίσκεται σε απόσταση 15 χλμ. Νότια από το Φιλώτι. Είναι στρογγυλός με διάμετρο 9,20 μ. και σώζεται σε ύψος 15μ. που αντιστοιχεί σε τρεις ορόφους. Υψώνεται στο μέσο μιας τετράγωνης αυλής μήκους πλευράς 35μ. που περιβάλλεται από ισχυρό τείχος. Διάσπαρτοι στο νησί επίσης ορθώνονται σαν παλιοί βιγλάτορες << οι πύργοι>>, ενδιαφέροντα κτίσματα με φρουριακό ύφος, περισσότερο οχυρωμένα αρχοντικά που χρονολογούνται στο 16Ο -18Ο αιώνα. Αξιόλογη κατηγορία των πιο πάνω κτισμάτων αποτελούν τα πυργομονάστηρα , με χαρακτηριστικά δείγματα το Φωτοδότη στο Δανακό και το Πύργο του Μπαζαίου (Τίμιος Σταυρός 1680) στην περιοχή του Δαμαριώνα. Στον ανακαινισμένο αυτό Πύργο γίνονται μουσικές και θεατρικές εκδηλώσεις και εκθέσεις σε συνεργασία με το μουσείο Μπενάκη της Αθήνας

Η ΦΥΣΗ

Η Νάξος είναι το δέκατο σε μέγεθος ελληνικό νησί και βρίσκεται στο μέσο περίπου της απόστασης ανάμεσα στην πελλοπόνηση και τις μικρασιατικές ακτές. Η φυσιογνωμία του ανάγλυφου της χαρακτηρίζεται από μεγάλη ποικιλία. Ο Δήμος Δρυμαλίας καταλαμβάνει τα ¾ περίπου της συνολικής έκτασης του νησιού που είναι 428 τ.χλμ. τείνοντας να κλείσει το <<άνισο πεντάγωνο>> του σχήματός του. Πανάρχαια πετρώματα συνθέτουν τα ορυκτά που εντοπίζονται στα ορεινά του Δήμου (σμύριδα και μάρμαρο). Στα όρια του Δήμου Δρυμαλίας ανήκει το μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής που εντάχθηκε στο δίκτυο Natura 2000 ως τόπος που αξίζει να χαρακτηριστεί Ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (περιοχή  κεντρικού ορεινού όγκου και η νότια παραλιακή ζώνη). Στο Δήμο Δρυμαλίας βρίσκονται σημαντικοί ορεινοί βιότοποι καταγεγραμμένοι στη λίστα Corine: ο βιότοπος του Ζα, με βοτανικό και ορνιθολογικό ενδιαφέρον, και ο βιότοπος της Κορώνου, με ορνιθολογικό κυρίως ενδιαφέρον. Τα βουνά στην περιοχή του Δήμου είναι αραιά δασωμένα με θαμνότοπους, βοσκότοπους, συστάδες από δενδρώδη πουρνάρια και βελανιδιές, αλλά και εξαίρετης ομορφιάς πεζούλες και αμπελοκαλλιέργειες χαμηλότερα. Οι πεδινές και παράκτιες περιοχές του Δήμου περιλαμβάνουν σειρά από ενδιαφέροντα οικοσυστήματα και υγρότοπους, όπως του Καλαντού και της Αγιασού, οι αμμόλοφοι (αμμοθίνες) με συστάδες κέδρων στο Πυργάκι και την Ψιλή Άμμο, και οι ακτές με βότσαλα στην ΒΑ ακτή. Η πανίδα και η χλωρίδα στην περιοχή του Δήμου παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία. Πολυάριθμα προστατευόμενα είδη πτηνών-όρνια, σταυραετοί. Θαλασσοκόρακες κ.α διαμένουν μόνιμα η διαχειμάζουν η απλά σταθμεύουν εδώ.

Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΞΟΡΥΞΗΣ ΤΗΣ ΣΜΥΡΙΔΑΣ